(5 / 5)

A Pretty Sh*tty Love – Theatr Clwyd

Actorion – Dan Hawksford a Danielle Bird

Cyfarwyddwr – Francesca Goodridge

Dramodydd – Katherine Chandler

Lleoliad – Theatr Seligman, Chapter, Treganna.

Dyma ddrama hynod bwysig a pherthnasol am drais domestig. Ond nid stori unochrog, ‘du a gwyn’ sydd yma ond yn hytrach stori gymhleth a chreulon dau berson – Hayley a Carl. Mae adegau doniol, tyner a chariadus i’w stori nhw ond, yn y pendraw, y trais, y gormes a’r ymosodiadau erchyll sy’n aros yn y cof.

Mae’r dramodydd Katherine Chandler yn hen law bellach ar greu dramâu bachog a ‘gritty’ am gymeriadau sy’n dioddef o drawma. Sbardun y ddrama oedd hanes personol Stacey Gwilliam merch ifanc a ddioddefodd drais domestig cyson gan ei phartner a geisiodd, yn y pendraw ei lladd a’i chladdu’n fyw ar draeth ger Abertawe. Ond mae’r awdures yn pwysleisio nad ymgais i greu theatr verbatim yw’r ddrama hon  – nid hanes uniongyrchol Stacey a gawn yma – yn hytrach stori ddychmygus sy’n trafod yr un themâu.

Mae Chandler wedi creu sgript arbennig, yn acen Abertawe sy’n llifo’n berffaith o un olygfa i’r llall ac mae’r cymeriadau yn rhai gonest, aml haenog a chymhleth. Mae Hayley’n chwilio am ei thywysog – yn dyheu am ramant – ac yn syrthio dros ei phen a’i chlustiau mewn cariad â Carl. Yn ystod ei monologau, mae’n olrhain ei chefndir teuluol, ei magwraeth a’r adegau o dristwch sydd wedi llunio ei bywyd. Y graith fwyaf yw colled ei thad, i deulu arall ac yna i alcohol. Ond mae’n ferch ddewr a phenderfynol, yn gymeriad sensitif a hoffus. Mae Carl hefyd yn rhannu ei fywyd anodd gyda’r gynulleidfa wrth drafod caethiwed ei fam a’i frawd yntau i gyffuriau. Mae e wedi ei greithio ond yn ceisio palu ei hun allan o’r byd hynny wrth fynychu’r gym yn rheolaidd a chynnal swydd. Ar ddechrau’r garwriaeth, mae Carl yn hynod o amddiffynnol o Hayley ac yn dangos munudau o wir gariad tuag ati. Ond, yn anffodus, mae ei deimladau’n tyfu i fod yn obsesiynol, yn beryglus a chymhellol ac mewn dim, mae Hayley’n cael ei rheoli’n llwyr ganddo. Rydym yn gweld ei bwer yn cynyddu, a’i dymer afreolus yn arwain at ymosodiadau ffyrnig arni ynghyd â munudau o wallgofrwydd llwyr. Ac er bod Carl yn flin wedi’r trais a Hayley’n maddau iddo dro ar ôl tro, yn y pendraw, mae’n gorfod gadael. Mae hyn yn dangos ei chryfder a’i phŵer hithau hefyd i geisio newid pethau. Y tristwch yw ei bod hi’n methu anghofio, a’i bod hi’n cael ei hela a’i herlid ganddo. 

Mae’r ddau actor, Danielle Bird a Dan Hawksford, yn cydweithio’n arbennig ac mae eu portread o’r cymeriadau mor real, bron rydych yn anghofio eu bod yn actio o gwbl. Mae’r cyfarwyddo hefyd yn hynod o gelfydd, oherwydd nid oes llawer o gyffwrdd corfforol rhwng y ddau, yn enwedig yn ystod yr ymosodiadau a’r trais. Yn hytrach, mae’r cyfan yn cael ei gyflwyno i’r gynulleidfa drwy waith corfforol unigol, gyda’r ddau actor yn sefyll naill ochr i’r llwyfan. Mae’r gwagle a’r pellter yn ein hannog ni i greu’r delweddau hyn yn ein meddyliau, ac i deimlo poen Hayley a chasineb Carl. Mae hyn yn hynod effeithiol ac roedd y cyfarwyddo i gyd yn glyfar a dyfeisgar iawn drwy’r holl sioe.

Nid yn unig y sgript, y cyfarwyddo a’r actio sydd i’w ganmol ond hefyd yr ochr dechnegol. Mae’r set yn gyfuniad gwych o ddrysau tryloyw sy’n agor a chau i greu lleoliadau newydd ac ar adegau mae delweddau, negeseuon testun a geiriau allweddol yn cael eu taflu arnynt. Mae’r sain hefyd yn creu’r tensiynau angenrheidiol ond heb amharu ar yr awyrgylch ac mae meicroffonau yn ychwanegu at erchylltra’r trais yn y golygfeydd mwyaf tywyll. Defnyddiwyd tywod  i amgylchynu’r llwyfan ac roedd y traeth, y môr a dŵr yn themâu pwysig drwyddi draw. Cafwyd cyfeiriadau at Chwedl Llyn y Fan Fach ar ddechrau’r ddrama ac roedd hyn yn berthnasol i stori Hayley maes o law. Yr eironi fwyaf yw  bod y ddau gariad wedi cusanu am y tro cyntaf ar draeth Caswell sef yr union le mae Carl yn ceisio lladd Hayley a’i chladdu’n fyw ar ddiwedd y ddrama.

Dyma ddrama boenus a chreulon fydd yn aros yn y cof.  Ond yr hyn sy’n cael ei gyflwyno i ni yw’r ffaith nad yw achosion o drais domestig bob amser yn syml. Ry’n ni i gyd yn euog o ddweud wrth glywed hanesion tebyg …. Pam wnaeth Hayley aros gyda Carl? Pam wnaeth hi fynd nôl ato fe? Beth sy’n bod arni?

Mae’r ddrama hon yn cyflwyno dwy ochr o’r  stori i ni – dau lais,dau fersiwn a hynny yn gelfydd drwy gyfrwng theatrig. Mae’n glyfar, yn dorcalonnus ar adegau ond yn hynod bwerus. Llongyfarchiadau mawr i’r holl dîm artistig.

Cynhyrchiad hir disgwyliedig Canolfan Mileniwm Cymru yw Anthem sy’n cael ei llwyfannu yn y Stiwdio Weston tan Orffennaf y 30ain. Braf yw gweld cefnogaeth i’r Gymraeg a sioeau newydd mewn sefydliad sy’n denu cynulleidfaoedd eang a gobeithio mai arwydd o ymroddiad ehangach i’r theatr iaith Gymraeg yw hon.

Sioe Gerdd a chomedi dychanol yw ‘Anthem’ wedi’i selio ar fformat rhaglenni realiti megis ‘X Factor’ sy’n ceisio dyrchafu pobl gyffredin yn sêr dros nos. Mae chwarae ‘tafod mewn boch’ ar fformat rhaglenni adloniant sgleiniog fel ‘Eurovision’ a ‘Can i Gymru’ yn amlwg yma hefyd, yn enwedig o ran cynllun y set deledu, arddull y sioe a steil y cyflwyno cawslyd o slic. Cymeriadau stoc yw’r dalent sy’n aros i gael eu pum munud o enwogrwydd yn yr ystafell werdd – Teleri (Rhian Morgan), Eifion ac Esyllt (Gareth Elis a Lily Beau Conway), Leon (Iestyn Arwel) a Gerald (Rhys ap Trefor). Mae pob un o’r rhain yn cynrychioli ardaloedd o Gymru ac yn cynnal y gomedi wrth rannu eu bywydau bach pantomeimaidd gyda ni. Mae geiriau eu caneuon unigol wrth iddynt berfformio (a gobeithio dod i’r brig) yn adlewyrchu eu ffantasïau ystrydebol. Mae ochr dechnegol y stiwdio deledu yn siambls llwyr ac yn cael ei redeg gan griw bach hollol ddibrofiad ac aneffeithiol. Tudur y Cyflwynydd sy’n angori’r cyfan, yn ceisio achub y dydd, a’r sioe o ran hynny! – ac wrth gwrs ei yrfa, er bod ei ymdrechion yn aflwyddiannus yn y pendraw.

Yn sgil y rhialtwch, mae gan bob un ei angst personol, sydd wrth gwrs yn ychwanegu ymhellach at y gomedi a’r ffraethineb, e.e. Teleri, sy’n dyheu i gael ei derbyn gan yr ‘in-crowd’ Cymreig ac Eifion sydd eisiau rhedeg i ffwrdd mor bell phosib ohono! Mae’r cyfan, y themâu a’r mathau o gymeriadau yn dwyn i gof cyfresi teledu Cymreig o’r gorffen.

Cafwyd dawnsio a chanu, tantrums a dagre, gyda chydweithio hyfryd rhwng y cymeriadau. Ond mae’r cystadlu bitshlyd a’r antics erbyn y diwedd yn cilio. Yn hytrach mae’r cymeriadau, neu rai ohonynt o leiaf, yn sylweddoli bod eu bywydau bach cyffredin yn ddigon! Does dim angen yr enwogrwydd ffug arnynt i fod yn hapus!

Felly os y’ch chi ffansi noson ysgafn mas mewn theatr hyfryd, dyma’r sioe i chi. Mae’r deunydd yn addas hefyd i ddysgwyr gan fod y ddeialog a geiriau’r caneuon yn cael eu cyfieithu a’u taflu ar daflunydd sy’n rhan o’r set liwgar. Sioe 90 munud yw hon – dim egwyl, ac mae modd mynd a diod gyda chi i’r theatr. Ar ben hyn, mae pris y tocynnau’n rhesymol o’i gymharu â’r prif awditoriwm. Joiwch!

(4 / 5)

OCD, or Obsessive Compulsive Disorder is close to me and the people in my life. Recent theatre I’ve seen and my own work/fundraisers remain in the back of my head. How can we portray this ghastly condition on the stage. Can we truly make people care?

Along comes StammerMouth with an expectedly profound piece, about OCD and those around the people who experience it. Directed by Nerida Bradley with a sharp eye for detail, CHOO CHOO has the snazzy, primary coloured vibe of a 70s children’s programme. Yet, a helping of Don’t Hug Me, I’m Scared and WandaVision peeps through with an angular distortion as the story stagnates. The feelings of isolation and worsening mental states are never far away in an ever increasing bout of anxiety. Both characters of Nye and Duncan have a strong, brotherly bond, leading to some later touching bits. You can only assume they spent lockdown together and this was the catalyst for the entire show.

Nye Russel Thompson (who also wrote the work) has poured his heart out here, the debilitating nature of the disorder constantly compromising his way of life. It’s clear that the condition can convince you making yourself think you’re capable of awful things. A radio set seen on a table spouts bile about a knife next to it and other horrible ideas that are naturally never acted upon. The efforts of fellow performer Duncan Hallis adds a soulful energy to the show, sincere in more sympathetic scenes. Both actors bounce off each other very skilfully, the humour is often solid. Some surreal moments, with dark comebacks remain as highlights. 

Much love needs to be sent to Julie Doyle, the BSL interpreter for the evening. Though she was a slight part in the actual drama, she could have been utilised even more, her loitering of  downstage right apparent throughout. Some sweet moments came when people in the audience before the show would sign with her, with some bouts of laughter. The set as well is simple and effective, white blocks which change colour work very well in the space. The opening song, heard throughout is such a catchy tune, I’ve yet to get it out of my head (speaking of which, the Kylie scene in a manic ). The song itself is a roll call for both guys, Nye’s slipping out of tune and rhythm due to the descent of his intrusive thoughts. 

It’s super to see more theatre being made about mental health, especially after the life altering pandemic, something were not fully out of. I said in another recent review about OCD that “work like this could save lives”. This remains the case with this most recent piece from StammerMouth.   

CHOO CHOO! You are not your thoughts continues at Chapter Arts Centre till 23rd July 2022.